CUMHURİYET DÖNEMİ SAĞLIK POLİTİKALARI VE HEMŞİRELİĞE ETKİSİ

Sağlık: Hastalık ve sakatlığın bulunmamasının yanı sıra fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik halidir.(DSÖ)

Politika (Policy): Bir ülkeyi, şehri veya organizasyonuyönetme konusunda amaç ve fikirlerin açıklanması veyabunlara yönelik eylemler planı.

Sağlık Politikası: Belirli kuruluşları, organizasyonları, hizmetleri ve sağlık bakım sisteminin finansman düzenlemelerini etkileyen eylem planlarıdır.

1920-1923 YILLARI ARASINDA SAĞLIK POLİTİKALARI

• İlk Sağlık Bakanımız Dr. Adnan Adıvar’dır.
• 03 Mayıs 1920 tarihinde ilk kurulan Sağlık ve SosyalYardım Bakanlığı; Mevzuatı geliştirmeye yönelikçalışmalaryapmıştır.

 

1923-1946 YILLARI ARASINDA SAĞLIK POLİTİKALARI

 

• Cumhuriyet Hükümeti’nin ilk Sağlık Bakanı ise Dr. RefikSAYDAM’ dır.
• Bulaşıcı hastalıklarla mücadele konusunda önemliadımlar atılmasına olanak sağlamıştır.
• Bulaşıcı hastalıklarla mücadelede bir adım, serum üretiminin kurumsallaştırılmasıdır.3 devlet (memleket) hastanesi, 6 belediye hastanesi, 45 özel idare hastanesi ve özel, yabancı ve azınlık hastanesi bulunmaktadır. Bunlara ek olarak ilk modern ve büyük akıl hastanesi kurulmuştur.
• İstanbul Tıp Fakültesine bağlı sadece kızların gideceği ebelik okulu toplamda 2 yıllık eğitim verecek şekilde revize edilmiştir.
• 2 yıl süren eğitimle 1925 yılında Kızılay Hemşire Okulu kurulmuştur.
• Hekimlere mecburi hizmet koyarak ülkenin hekim ihtiyacı giderimiştir. Köylerdeki sağlık hizmetini sağlamak için seyyar tabiblik çözümü bulunmuştur.
• İnsan gücünü arttırmaya yönelik çalışmalar yapılmıştır.
• İllerde sağlık müdürlükleri, ilçelerde hükümet tabipliklerikurulmuştur.
• Koruyucu hekimlik kavramı geliştirilmiştir.
• Yerel yönetimlerin hastane açması teşvik edilmiştir.
• Numune hastaneleri bu dönemde açılmıştır.
• Sağlık hizmetleri geniş bölgede tek amaçlı hizmet/dikeyörgütlenme modeli yürütülmüştür.
• 1945 yılında Sosyal Sigortalar Kurumu’nun (SSK) kurumuş ve bu kuruma sigortalı işçiler için sağlık örgütü kurma, işletme ve sağlık personeli atama yetkisi verilmiştir.

 

1946-1960 YILLARI ARASINDA SAĞLIK POLİTİKALARI

 

• Cumhuriyet dönemi ilk yazılı sağlık planı olarak bilinen“Birinci On Yıllık Milli Sağlık Planı” 1946 tarihinde, SağlıkBakanı Dr. Behçet Uz tarafından yürürlüğü konmuştur.
• Buna göre ülke 7 sağlık bölgesine ayrılarak, her bölgeninörgütlenmesi kendine yeterli hale getirilmesiamaçlanmıştır.
• Dar bölgede çok yönlü hizmet anlayışına geçilmiştir.
• Nüfus artış hızını sınırlayan politika benimsenmiştir.
• Bu dönemde sağlık meslek örgütlerinin yasalarıdüzenlenmiştir.
• 1954 yılında 6283 sayılı yasa ile Hemşirelik Kanunu çıkarılmıştır. Günümüzdeki rol ve sorumlulukları kapsamamaktatır.
• Devletin sağlık hizmetinde görev alacak hemşire yetiştirmek içi hemşirelik okulları açılmıştır.
• Hastane sayısı 1960 yılında 442 olan ve 32 binden biraz fazla olan yatak sayısı ile Sağlık Bakanlığı hizmetinde artma meydana gelmiştir.
• 1961 Anayasasının 48. ve 49. maddelerinde sağlık vesosyal güvenlik hizmetleri devletin asil ve anayasal göreviolarak tanımlanmıştır.
• 1961 yılında 224 sayılı Sağlık HizmetlerininSosyalleştirilmesi Hakkındaki Kanun çıkarılmıştır.“Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun”ile sağlıkta eşit, sürekli, entegre, kademeli, öncelikli,katılımlı hizmet, ekip hizmeti, denetlenen, uygun, nüfusagöre hizmet benimsenmiştir.

 

1980-2002 YILLARI ARASINDA SAĞLIK POLİTİKALARI

 

• 1982 Anayasası 56. madde ile «Devlet herkesin hayatınıbeden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlama; insanve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak, işbirliğinigerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek eldenplanlayıp hizmet vermesini düzenler. Devlet, bu görevinikamu ve özel kesimdeki sağlık ve sosyal kurumlardanyararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir. Sağlıkhizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi içinkanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.”
• Çalışmalarının ana bileşenleri şunlardı:

1- GSS’Ye geçme

2-Aile Hekimliği

3- Hastanelerin özerk sağlık işletmelerine dönüştürülmesi,

4- Sağlık Bakanlığının koruyucu sağlık hizmetlerineöncelik veren sağlık hizmetlerini planlayıp denetleyen biryapıya kavuşturulması.

 

 

2003 YILI SONRASI SAĞLIK POLİTİKALARI VE TÜRKİYESAĞLIKTA DÖNÜŞÜM PROGRAMI

• Dünya Sağlık Örgütü’nün 1978 yılında duyurduğu“Herkese Sağlık” hedeflerinin ve politikalarınıngünümüze uygulanması ve 21. yy stratejilerininoluşturulmasında DSÖ’nün bir üyesi olarak Türkiye önemlikatkı sağlamıştır.
• Türkiye, 2003 yılında “Sağlıkta Dönüşüm Programı”nıyürürlüğe koymuştur.
• Sağlıkta Dönüşüm Programı; sağlık hizmetlerinin etkili,verimli ve hakkaniyete uygun olarak organize edilmesi,finansmanının sağlanması ve sunulmasını amaçlamıştır.

Hazırlanan SDP' nin 8 ana tema etrafında ilerlemesihedeflemiştir. Bu ana temalar şu şekildedir;

• Planlayıcı ve denetleyici Sağlık Bakanlığı,
• Herkesi tek çatı altında toplayan Genel SağlıkSigortası,
• Yaygın, erişimi kolay ve güler yüzlü sağlık hizmetsistemi,
  1. Güçlendirilmiş temel sağlık hizmetleri ve ailehekimliği,
  2. Etkili ve kademeli sevk zinciri,
  3. İdari ve mali özerkliğe sahip sağlık işletmeleri,
• Bilgi ve beceri ile donatılmış, yüksek motivasyonlaçalışan sağlık insan gücü,
• Sistemi destekleyecek eğitim ve bilim kurumları,
• Nitelikli ve etkili sağlık hizmetleri için kalite veakreditasyon,
• Akılcı ilaç ve malzeme yönetiminde kurumsalyapılanma,
• Karar sürecinde etkili bilgiye erişim: Sağlık BilgiSistemi.

 

2011 yılında 663 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnameile Sağlık Bakanlığı merkez ve taşra teşkilatı yenidenyapılandırılmıştır. Günümüz; 663 sayılı KHK ile yaşama geçirilen KHB,Ağustos 2017’de yayımlanan 694 sayılı KHK ilekaldırılarak, Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu, GenelMüdürlüğe dönüştürüldü.“Bağlı kuruluş” statüsü ile belirliyönlerden “özerk” hale getirilen yapı tekrar Bakanlıkmerkez teşkilatına bağlanarak “eskiye” dönülmüştür.

 

SAĞLIK REFORM ÇALIŞMALARI HEMŞİRELERİ NASILETKİLİYOR?

Hemşirelerin sistem içinde oynayacakları rollerinbiçimlendirilmesinde, sağlık politikalarının etkisi oldukçaönemlidir.

• Personel devir hızı
• Eğitimin niteliği
• İş yükü
• Bakımın niteliği
• Çalışma saatleri
• Çalışan memnuniyeti
• Politik etkisizlik
• Meslekten ayrılma
• Güvencesiz çalışma
• Ücretler gibi başlıklarla biz hemşireleri etkilemektedir.

KAYNAKLAR :

KIRAY VURAL B., TAŞPINAR A.,(2006), SAĞLIK POLİTİKALARI, Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 22 (1) : 305-318, 2006

HEP-SEN YENİ NESİL SENDİKA