KANITA DAYALI TIP VE HEMŞİRELİKTEN KANITA DAYALI SAĞLIK POLİTİKALARINA

Kanıta dayalı uygulamalar eski zamanlara dayanmasına raÄŸmen 20. yy daha çok konuÅŸulmaya baÅŸlanmıştır. Özellikle son 10 yılda gittikçe hız kazanan bu konu hemÅŸirelik ve tıp alanında ilgi görmekte ve mesleklerin iÅŸleyiÅŸ ÅŸekillerini yönlendirmektedir. Bu geliÅŸmeler saÄŸlık politikalarının temelini oluÅŸturmaya da zemin hazırlamıştır.

Kanıta dayalı tıp mevcutta bulunan en yeni ve en güvenilir kanıtın özenli, doÄŸru, açık ÅŸekilde uygulanmasıdır. Anlamlı ve sistematik çalışmaların klinik ortamlarında uygulanabilir olması gerekir. Kliniklerin tecrübeleri ve güvenilir bilimsel çalışmalar doÄŸrultusunda kendi kliniklerinin ihtiyacına yönelik bilimsel temelli en yararlı tedaviyi bulup uygulamasıdır. Burada önemli olan protokollerin deÄŸiÅŸmez olmamasıdır. Uygulamalar esnasında görülen eksiklikler veya daha iyileri bulundukça güncelleÅŸtirilmelidir. Böylece dinamik ve yararlıyı uygulamak hedeflenmelidir.

Kanıta dayalı hemÅŸirelik ilk Kanada, Ä°ngiltere ve Avusturalya’da baÅŸlamıştır. Buna yönelik hemÅŸirelik kanıt merkezleri oluÅŸturulmuÅŸtur. Bu merkezlerden kanıt deÄŸeri ve uygulanabilirliÄŸi olan çalışmalar neticesi ile kanıta dayalı hemÅŸirelik bilgi havuzu oluÅŸmuÅŸtur. HemÅŸirelik mesleÄŸinin profesyonelleÅŸme yolunda önündeki en büyük engel geleneksel uygulamalardır. Bu yüzden hemÅŸirelerinde kendi bilgisini üreten konuma gelmelilerdir. Kanıta dayalı saÄŸlık politikası üretebilmek için yeterli mesleki bilimsel bilgi düzeyini istendik düzeye çıkarmalı eÄŸer istendik düzeyde ise bunun geliÅŸtirilmesini saÄŸlamalıdır.

Kanıta dayalı uygulamalar tıpta ve hemÅŸirelikte kullanımını artmasının kaçınılmaz sonucu saÄŸlık politikalarının da kanıt düzeyine göre olmasının gerekliliÄŸi olacaktır.

POLÄ°TÄ°KA OLUÅžTURMADA 6 MODEL

1. Bilgi-Temelli Model: Bu model, toplumsal bir sorun hakkında acil araÅŸtırma politikası uygulanmasını önermektedir. Aşılama buna bir örnek olabilir.
2. Problem-Çözme Modeli: Bir politik sorunu çözmeye yardımcı olmak ve ampirik kanıt saÄŸlamak amacıyla geliÅŸtirilen bir modeldir. Buna örnek olarak saÄŸlıktaki eÅŸitsizlikleri önlemeye yönelik politikalar verilebilir.
3. Politik Model: Politikacılar, siyasi kazanç saÄŸlamadığı sürece araÅŸtırmalara destek vermeye pek gönüllü deÄŸillerdir. AraÅŸtırmacılar tarafından genellikle reddedilen bir modeldir.
4. Aydınlanma Modeli: Bu model, kümülatif araÅŸtırmayı, bunun sonucunda oluÅŸan kavramlar ve perspektiflerin kullanılmasını önermektedir. Bu modelde yetersizliklerin mevcutluÄŸu bulunmaktadır.
5. Taktik Model: Kanıt, hükümetin eylemsizliÄŸini desteklemek, doÄŸrulamak ya da bir politika konusunda verilen taahhüttün gecikmesi ya da reddedilmesi durumlarında kullanılmaktadır.
6. Ä°nteraktif model: araÅŸtırma ve politika arasında daha verimli ve yeni bir iliÅŸki oluÅŸturmayı saÄŸladığı için öncelikli görülmektedir.

 

KANITA DAYALI SAÄžLIK POLÄ°TÄ°KALARININ FAYDALARI

• Daha iyi saÄŸlık hizmeti sunacak kararlar alınmasını saÄŸlar.
• SaÄŸlık hizmeti maliyetlerini düÅŸürür.
• Kıt kaynakların etkili verimli kullanılmasını saÄŸlar.
• En iyi tedavi yöntemini seçebilmeye teÅŸvik eder.
• Hastanın otonomisini yükseltir.
• SaÄŸlık çalışanlarının sürekli mesleki geliÅŸim içerisinde olmasını saÄŸlar.
• Bilimsel çalışmaların artmasını ve klinik uygulanmasının yaygınlaÅŸmasını saÄŸlar.

KANITA DAYALI SAÄžLIK POLÄ°TÄ°KALARININ ENGELLERÄ°

• Tutarlı çalışmanın azlığı,
• Yığılan verilerin yetersiz kanıt niteliÄŸinde olması,
• AraÅŸtırmaları okuyup, deÄŸerlendirecek zamanın yetersizliÄŸi,
• Bulgu ortaya koymada destek yetersizlikleri,
• Ortaya koyulacak kanıtların uygulanmasında yöneticilerin yeteri kadar motivasyonun yüksek olmaması,

 

Daha kaliteli bakım vermek için meslek grupları olarak kanıta dayalı uygulamaları içselleÅŸtirip ona yönelik çalışmalar üretmeliyiz. Günümüz teknoloji dünyasında bilgininde hızlı artış ve deÄŸiÅŸim göstermesi bizi geleneksel uygulamalardan zamanla uzaklaÅŸtıracaktır ve kanıta dayalı uygulamaları zorunlu kılacaktır.

 

Bilim gerçeÄŸe giden yolları aydınlatan ışıktır. Hacı BektaÅŸ-i Veli

 FEYZA KOCAKURT

 

KAYNAKLAR:

1. Bayın G., Akbulut Y., Kanıta Dayalı Yaklaşım Ve Sağlık Politikası, Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi 2012 1(2)
2. Kocaman G., Hemşirelikte Kanıta Dayalı Uygulama , Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi - 2003/2
3. Çapur Öztürk E., Kuru N., Canpolat Seyman Ç., HemÅŸirelikte Kanıta Dayalı Uygulamalara Genel Bakış, https://jag.journalagent.com/shyd/ sayı: 1, cilt 2, 2015